Genieten is vooruitzien

In veel tuinen bloeit er in november niets meer. Vaste planten die in november en december bloeien worden zelden aangeboden in tuincentra, omdat alle ruimte en aandacht uitgaat naar kerstgroen en versieringen. Veel kwekerijen, open tuinen en modeltuinen hebben tegen die tijd hun deuren gesloten, dus kunnen we geen prachtige herfstborders of moederbedden bekijken. Vooruitzien is voor een bloeiende herfst- en wintertuin daarom echt nodig. Laat je inspireren door tuinboeken en –tijdschriften en snuffel in (online) catalogi met de focus op laatbloeiers. En dan in de voorzomer een datum reserveren om de uitgekozen (niet bloeiende) planten te kopen, bijvoorbeeld bij De Hessenhof in Ede. De herfstasters stelen wat mij betreft laat in het jaar de show. Ze groeien eerst onopvallend, hun groene takken steun biedend aan naburige planten. Totdat op een zonnige oktoberdag of onder een loodgrijze hemel in november het feest losbarst. Kleine of grote bloemen, van diep purper tot zuiver wit, lage pollen of tot borsthoogte reikend, rechtop staand of sierlijk overhangend, vaak geurend en vol nectar en stuifmeel. Oogverblindend mooi in het zachte, lage zonlicht of oplichtend in de mist.

Nergens te koop

Onder de grond maken bollen zich op voor het volgend voorjaar. Maar veel bomen, heesters en vaste planten zijn nu in rust, coniferen en winterbloeiers daar gelaten. Maar er is een groep planten die juist in de winter zijn groeiperiode heeft. Ze vallen extra op met prachtige felle kleuren; van smaragdgroene blaadjes tot oranje en rode sporenkapsels. En ze zijn nergens te koop: mossen! Mosbegroeiingen voegen romantiek toe aan de tuin en zijn bovendien ecologisch belangrijk als schuilplaats voor insecten en als kiembedje voor zaden. Gazonbezitters op vochtige grond weten maar al te goed dat juist in de winter – bij veel licht en zonder concurrentie van groeiend gras – mossen de kans grijpen om zich uit te breiden. Wie in het bezit is van oude (tuin)muurtjes, natuurstenen terras, slootkanten of zelfs bos kan ook in de tuin veel verschillende soorten mossen ontdekken. Bekijk deze juweeltjes eens van dichtbij. Ook op en tussen gebakken bestrating of betontegels groeien vaak mooie (meestal zeer algemeen voorkomende) mossen, dus wees voorzichtig met de hogedrukspuit, bezem of sneeuwschuiver.

Nu nog / al bloeiende bollen?

 Met deze herfstcrocussen verleng je het bloeiseizoen enorm. Ze zijn te koop bij goede bollenkwekers, zoals Peter Nijssen. Ze zijn er in allerlei tinten blauw, lila, wit en roze en bloeien vanaf oktober tot diep in januari, afhankelijk van de soort. Op de foto een pot met slechts 14 bolletjes van Crocus speciosus aitchisonii die – niet te geloven – in één maand samen meer dan 80 bloemen hebben voortgebracht. De gevorkte, vermiljoenkleurige stempel geeft extra detail en sierwaarde aan deze beauty’s.

Border met body

Het winterklaar maken van de tuin betekent niet ‘opschonen en aanharken’, nog dat er in dit seizoen niets meer te beleven valt. Tussen herfstbessen en sneeuwklokjes hoeft geen kaal, grijs gat te vallen. Planten met ‘winter’, ‘sneeuw’ of ‘kerst’ in hun naam bloeien in dit seizoen, zoals winterjasmijn, sneeuwroem en kerstroos. Sommige vaste planten hebben een prachtig wintersilhouet, zoals veel siergrassen. Die geven de wintertuin subtiele strotinten als ze de lage zon vangen, hebben berijpte randjes, ritselen en wuiven leuk en beschutten de border tegen vorst. Ook wintergroene planten, zoals varens en grassen, hagen en buxus- en taxusvormen geven ’s winters kleur en body aan de border. Vooral als er sneeuw ligt kun je je eigen tuin goed op deze structuurmakers beoordelen. Hoe heerlijk om te ontdekken dat er nog wat te verbeteren valt, want de winter is een perfecte tijd om tuinplannen te maken. Kies eens echte winterbloeiers uit. Een favoriet is Mahonia x media ‘Wintersun’, die wintergroen is met glanzend, imposant blad en ook winterbloeiend is! Bosjes met aren stralend gele, naar lelietje-van-dalen-geurende bloemen, gevolgd door bedauwde blauwe bessen die zo opgegeten zijn door de merels.

(gepubliceerd in Vrouw in de Regio oktober)